Lè gwo aktivite maten an kòmanse nan lè mache-prese yo kapital a, Caracas, tankou nenpòt maten, yon moun ka panse jounen an ap devlope nòmalman menm jou ak tout lot jou; men si ou fouye yon ti jan plis, ou pral fin pa wè kijan bagay yo chanje.

An gwo, sistèm tren an pa mache, e ou pa ka konte sou otobis yo. Se kèk rar kote ki gen kounan elektrik, e lè-w pa atann ou, ou tonbe nan blackout; e se menm bagay la pou wi-fi ak Entènèt. Kèk kay moun pa gen dlo depi 6 mwa, epi ou gen yon enflasyon ki moute disèt wotè, sa ki lakoz anpil moun pa gen ase kòb pou yo viv.

Li parèt klè ke laprès pa bay anpil nouvèl, kit se radio kit se televizyon, kit se jounal ekri, kit se Entènèt la. Ti nouvèl ki ekziste-a se Leta kap kontwòl li, e li difisil pou moun tande yon vwa endepandan. Men yo la; yo egziste toujou gras ak tenasite yon asosyasyon jounalis angaje k-ap travay nan yon peyi ki fin kraze nan anpil domèn.

Cesar Batiz, direktè jounal El Pitazo, youn nan pi gran medya endepandan nan peyi-a, deklare :

"Repòtè yo santi ke yo pa kontan ak kondisyon lavi yo menm ak fanmi-yo ap viv la…Se pa yon sekrè si n di ke jounalis yo nan Venezuela gen an fas yo yon gouvènman otoritè tankou sa ki nan Nikaragwa, Bolivi, Ekwatè oubyen LaRusi. Yo gen pou konfwonte tou pwoblèm chak jou tankou pa ekzanp difikilte pou jwenn manje, medikaman, transpò piblik, oubyen pou yo peye lwaye; ane apre ane bagay sa yo ap kreye plis pwoblèm,"…. Se deklarasyon Cesar Batiz, direktè jounal El Pitazo.

Se avek anpil ògèy dirijan El Pitazo pale pou yo fè konnen ke, kontrèman ak anpil lòt medya yo, gen gen korespondan tout kote nan Venezuela. Misye Batiz di :

"Gouvènman an pa renmen lè n-ap atire atansyon sou sa-k ap pase, lè n-ap enfòme pèp-la nan Venezuela. Nou gen moun nan tout kominote yo; moun sa-yo se zòrèy-nou ae yo se vwa-nou. Yo di nou sa k ap pase nan katye lakay-yo e yo fè lòt moun konnen nouvèl nou pibliye yo."

Gouvènman Nicholas Maduro-a kontinye sere boulon près lib nan Venezuela. Pandan 4 lane ki pase-yo, Venezuela desann 32 plas pi ba sou lis Endis Mondyal Laprès Lib, kote li vin okipe 148èm plas la sou 180 peyi.

Si yon ògàn de prè kritike gouvènman-an, yo fèmen li; yo arete jounalis-yo oubyen yo rann lavi yo enposib, e Msye Maduro pale anpil fwa de "yon lagè kont ou avèk medya-yo".

Jounalis yo nan Venezuela ap fè fas ak yon lis danje ak defi ki byen long. Yo sibi pèsekisyon, yo pran prizon, e lapolis bat yo. Ni moun kap defann gouvènman-an, ni sa-yo ki kont li, vòlè zafè yo, e patizan 2 kan yo konn bat yo tou. Yo konn pase plizyè èd-tan chak jou ap chache manje, gaz, medikaman ak lajan; se yon tan yo pa itilize pou yo bay nouvèl, pou yo fè repòtaj.

Dlo, manje, kay

Janeth De Abreu se direktè sal dè nouvèl agàn de près VIVO Play, yon estasyon televizyon ki te oblije fèmen. Kounyela a li oblije ekri atik pou piblik la e fè plis televizyon sou entènèt la). Madam Abreu byen konnen difikilte jounalis li yo ap konfwonte. Li pale pou l di : "Kèk jounalis kap travay pou nou pase plis pase 6 mwa san dlo lakay yo… yo oblije benyen ak ti po dlo. Yon lòt defi ki poze ankò se mank mwayen transpò pou jounais yo vin travay. Transpò piblik nan Caracas se yon gagòt epi sitèm Metro Caracas la pa travay kòmsadwa", se pawòl Janeth De Abreu.

Li fè anranjman pou kèk nan anplwaye-li-yo jwenn mwayen transpò, e li menm fè kèk nan yo vin rete lakay li. Dapre sa l di, travay kòm yon direktè Sal dè Nouvel jounen jodi-a, se pa sèlman planifye aktivite repòtaj. Men li vin de plizanpli enpòtan pou ou pwoteje repòtè-w-yo, ni lè yap travay, ni lè travay yo pap travay.

Janeth De Abreu di:

"An fèt, yo te arete anpil nan jounalis nou yo pandan yo t-ap fè travay yo. Jou kote atak ak drone nan te dewoule sou Aveni Bolivar-la, nou te voye youn nan jounalis ki t-ap travay nan jou sa-a sou plas imedyatman… Lè yon bagay konsa rive o Venezuela, jounalis-nou-yo ale sou plas ak ekipman anti-emeut, tankou jilè par-bal, e ak kas nan tèt yo. Lè nou rive sou plas konsa, solda Gad Nasyonal-la te sispèk, paske yap poze kesyon pou konnen poukisa nou abiye konsa. Yo te arete ekip nou-an e yo te kenbe yo pandan plizyè èd tan.."

Deklarasyon Janeth De Abreu, direktè sal dè nouvèl agàn de près VIVO Play.

Pandan VIVO Play ak lòt medya ki tap travay kom televizyon, travèse sou Entènèt (yon tandans kap kontinye), gouvènman-an ogmante aktivman efò lap fè pou l bloke aksè divès sit Entènèt. Malgre sa, Madam Abreu ak staff-li toujou chache simoute blokaj sa yo. Li fè konnen :

"Le fèt ke nou prezan sou entènèt la e sou medya sosyal-yo, sa pèmèt moun-yo jwenn enfòmasyon… Volim nouvèl pou-n bay yo pa sispann ogmante, e lè nou wè moun yo ap swiv-nou, sa ban nou yon gwo satisfaksyon. Nou gen plis travay pou n fè, men satisfaksyon nou-an vin ogmante, paske moun yo ap swiv nou e n ap ba yo enfòmasyon."

Pa gen Entènèt? pran yon otobis nouvèl.

App ki bay media sosyal-yo kapab se zouti ki nan men jounalis tankou De Abreu, men gen lòt ki sèvi ak mwayen tradisyonèl pou yo rive jwenn piblik-la.

Yon gwo ekzanp se "El Bus TV" oubyen <<Televizyon Otobus la>> ki se preske ekzakteman sa non an di li ye a. Anba direksyon redaktè-an-chèf Laura Helena Castillo, yon jounalis eksperimante, yon ekip anviwon 50 volontè ki se etidyan inivèsite, moute abò otobis piblik yo nan Venezuela e yo li nouvèl-yo byen fò tou senpleman, pandan yo mete sou ekran an ekstrè imaj yo anrejistre pou bare figi-yo.

Madam Castillo di:

"Nou moute abò otobis-yo e nou prezante nouvèl-yo pou yon piblik ki pa genyen aksè (ou preske pa gen aksè) nan medya endepandan ni nan Entènèt-la… Sa se nanm travay nap fè a; nou pa rete tann piblik-la vin jwenn nou, nou ale jwenn piblik la kote li ye a."

Se pa tout pasaje ki renmen emisyon sa yo; men Laura Helena Castillo fè konnen toutotan gen travay pou fè nan domèm enfomasyon an, li menm ak ekip-li-a pral kontinye travay la. Kèk chofè bus menm kite etidyan repotè-yo moute bis la gratis.

Madam Castillo di:

"Travay-nou se enfòme moun. Travay nan Televizyon Oto Bus se tankou yon aktivite ki pèmèt ou soti nan reyalite-a, bliye pwoblèm ke, an tan ke Venezuela, n ap konfwonte. Se yon bagay ki ban-nou plis matirite, plis eksperyans kòm jounalis e kòm sitwayen Venezuelyen."

Kit se nan lè-a, kit nou sou Entènèt, kit se abò yon otobis, jounalis Venezuelyen pase anpil tan ap travay e anpil fwa yo travay nan sikonstans danjere.

Lontan apre aktivite mache-prese matine a fini, Maria Jesus Vallejo, yon repòtè El Pitazo, fè yon vwayaj long pou l antre lakay-li nan fè nwa nan gwo lannwit. Li fè konnen, le fèt ke lap deplase nan fè nwa-a, sa kapab ba li yon ti laperèz; men li pa gen le chwa. Li vle sèvi peyi li kòm jounalis. Li reflechi pou l di :

"Kèk fwa, mwen pa konnen si sa m-ap fè-a gen enpòtans... Natirèlman, kèk fwa m panse travay map fè-a itil anpil, e yon lè va rive nan lavni kote yon moun pwal repase nouvèl mwen yo pou wè ke, yon lè nan le pase, yo te vyole dwa yon sitwayen…Mwen panse ke itilite travay-mwen an ak piblikasyon-m-yo se ede nou-menm, pèp-la, pou n pa repete erè nou te fè nan le pase… e sa gen plis enpotans ke travay m-ap fè a li-menm."

Deklarasyon Maria Jesus Vallejo, repòtè youn nan medya endepandan nan Venezuela, El Pitazo.